Demokrasilerde seçim olmazsa olmazdır… Bu bakımdan hangi durumlarda oy geçerli sayılır ve hangi durumlar oy geçersiz sayılır gibi hususlar gündeme gelmektedir. Tabi bu seçimler de bazı kurallar çerçevesinde yapılır. Ülkemizde seçim işlerinden sorumlu en yüksek merci Yüksek Seçim Kurulu’dur ve tamamı hâkimlerden oluşur. Yüksek Seçim Kurulu yetkilerini ise Anayasa ve Kanunlardan almaktadır.
Her vatandaşımız, hangi partiye oy verdiği önemli olmaksızın seçim kurallarına hakim olmalı ve demokratik gereksinimler gereği haklarını ve yükümlülüklerini bilmelidir. Bu yazımızda sizler için, seçimlerde bilmeniz gereken en önemli 10 detay bilgi paylaşılacaktır.
1- Kimler oy kullanamaz?
Anayasa ve kanun düzenlemeleri uyarınca;
- Silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşları (İzinli olanlar da dahildir)
- Askeri öğrenciler
- Ceza infaz kurumlarında hükümlü olarak bulunanlar (Tutuklular oy kullanabilir)
oy kullanamazlar. Durum bu olmakla beraber, kısıtlı olanlar ve kamu hizmetinden yasaklı olanlarda oy kullanamayacaktır.
Ek olarak oy verme gününe kadar, oy kullanma yeterliliğini kaybettiğine ilişkin hakkında resmi belge düzenlenen seçmenler, seçmen kütüklerinde kayıtlı olsalar dahi oy kullandırılmazlar. Bu durum sandık tutanağına yazılır.
Hapiste olanlar oy kullanabilir mi?
Anayasa’mızın 67/5. maddesinde ; “Silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler, taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler oy kullanamazlar.” hükmü bulunmaktadır. Bu bakımdan kasıtlı suçlardan hüküm giyenler oy kullanamazken, taksirli suçlardan hüküm giyenler oy kullanabilecektir. Ayrıca Anayasa uyarınca tutukluların da oy kullanmasında bir engel bulunmamaktadır.
2- Adres değişikliği bildiriminde bulunanlar oy kullanabilir mi?
Adres değişikliği yapanların seçme hakları devam etmektedir. Bu bakımdan seçim listesine kaydolduğunuz bölgeden oy kullanabilirsiniz.
3- Oy sayımında ve öncesinde sandık çevresinde kimler bulunabilir?
Her vatandaşın kendi oyunu koruması demokratik haklarının başında gelmektedir. Bu bakımdan sandık çevresinde; Sandık kurulu başkanı ve üyeleri, adaylar, milletvekilleri, müşahitler, seçmenler, itiraza yetkili parti üyeleri, bina sorumluları bulunabilir. Ek olarak çağrı üzerine gelen kolluk güçlerinin de sandık başında bulunması mümkündür.
4- Seçim günü yasakları nelerdir?
Seçim günü, güvenliği sağlamakla görevli kolluk güçleri hariç olarak bunun dışındaki özel güvenlik, resmi üniformalı ve silah taşıyan kişiler oy kullanılan bölgeye silahla giremezler.
Sandıkların bulunduğu çevrede propaganda yapılması da yasaktır. Ayrıca seçim günü alkol satışı ve eğlence yerlerinin açılması da yasaktır.
Seçim kabinine telefon sokulabilir mi?
Oy verme bölgesine kamera, telefon, kayıt cihazı gibi aletlerle girilmesi yasaktır.
5- Hangi kimliklerle oy kullanabilirim?
Türkiye Cumhuriyet Kimlik Kartı, resmi dairelerin verdiği soğuk damgalı kimlik, sürücü belgesi, avukatlık kimlik kartı, evlenme cüzdanı, pasaport, askerlik belgesi, geçici kimlik belgesi ile oy kullanabilirsiniz.
Engelli seçmenler nasıl oy kullanabilir?
Engelle vatandaşlarımızın oy kullanacağı sandıklarda kendilerine uygun pusula bulunur. Kendilerine uygun pusula bulunmayan sandıklar, seçmenin bir akrabası ile oy kullanması mümkündür. Seçmenin bir akrabasının da bulunmaması halinde herhangi bir seçmenin yardımı ile oy kullanılabilir.
Bir seçmenin, birden fazla engelli vatandaşa yardım etmesi yasaktır.
Okuma yazma bilmeyen seçmenler nasıl oy kullanabilir?
Okuma yazma bilmeyen seçmenlerin bir başkası yardımıyla oy kullanması mümkün değildir. Bu vatandaşların en fazla sandık kurullarından bilgi alması mümkündür.
6- Hangi durumlarda oylar geçerli sayılır?
Kullandığımız oyların geçerliliği hususunda birçok bilgi eksikliği bulunmaktadır. Bu bakımdan Türkiye Barolar Birliği tarafından yayımlanan Seçim Rehberi uyarınca, aşağıda hangi durumlarda oylar geçerli sayılır ve hangi durumlarda oylar geçersiz sayılır konularında bilgi aktarılacaktır. (Aşağıdaki görseller Türkiye Barolar Birliği tarafından hazırlanan Seçmen Rehberinden alınmıştır.
Geçerli sayılan oy örnekleri
7- Hangi durumlarda oylar geçersiz sayılır?
Aşağıda görselle belirtilen bütün durumlarda, oylar geçersiz kabul edilecektir.
8- Sonuca itiraz nasıl edilir?
Mevcut seçim sistemimizde Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili seçimleri aynı anda yapılmaktadır. Durum bu olmakla beraber sandık kurallarının işlemlerine karşı Pazartesi günü saat 17:00’a kadar Cumhurbaşkanlığı seçimi için, Salı günü saat 15:00’a kadar Milletvekilliği seçimi için itiraz edilebilir.
İtirazı, seçmenler, siyasi partiler, bunların başkanların veya vekilleri, müşahitler veya adaylar ile bunların yetkilendirdikleri kişiler yapabilir.
9- Oy kullanmayana para cezası verilir mi?
Oy vermek bir ödevdir. Bu bakımdan Seçim Kanunu uyarınca oy kullanmayanlar para cezası ile cezalandırılırlar.
10- Oy sayımında geçerli ilkeler nelerdir?
Oy sayımında geçerli olan ilke kapalı oy açık tasnif ilkesidir. Şikayet olması halinde sayım durmamaktadır.
